Huizenrij met vijf(!) onderduikadressen

Dat er in Oldebroek relatief veel onderduikers waren tijdens de oorlog is mede te verklaren door het optreden van dominee Otto Veening (1916-1964). Binnen enkele weken na zijn preek in de kerk liep het aantal onderduikers in het gebied al op boven de 100.

Vijf onderduikadressen in Oldebroek op een rij

In Oldebroek waren tijdens de Tweede Wereldoorlog relatief veel woningen en boerderijen waar onderduikers een (veilige) plek hadden. Heel bijzonder is dat aan de Zuiderzeestraatweg en (doorlopend) aan de Feithenhofsweg vijf aaneengesloten huizen op een rij Joodse onderduikers verborgen hielden. In 1995 schreef Henk van ’t Hul, zoon van de bewoners van één van deze huizen daar een verhaal over.

De huizen hadden in de oorlogsjaren een andere nummering dan tegenwoordig. Toen werden de woningen aangeduid met E 94, E 95, E 96, E 97 en E 98. Momenteel staan deze woningen geregistreerd met de adressen Zuiderzeestraatweg 29 en 31 en de adressen Feithenhofsweg 3, 5 en 7.

Op E 94 (Zuiderzeestraatweg 29) woonde de oude molenaar Helmig van de Weg met zijn vrouw Johanna van de Weg-Aarsen. Zij verborgen voor kortere of langere tijd tijdens de oorlog vier Joodse onderduikers: Sophie Northeimer, het echtpaar Leon en Roos Trompetter en hun dochter Lottie. Later kregen ook het Joodse echtpaar Visser met hun dochter tijdelijk onderdak bij de familie Van de Weg. Alle vier onderduikers wisten uiteindelijk de oorlog te overleven.

Buurman Hendrik Boeve (E 95) zat volop in het verzet in Oldebroek. Hij en zijn vrouw Hendrikje Boeve-van Loo verborgen in hun woning aan de Zuiderzeestraatweg 31 het Joodse meisje Enny Jacobs. Vanaf het Pinksterweekend van 1944 tot in november 1945 verbleef ook Sonja Zelewicz bij de familie Boeve. Zij was in 1938 vanwege de toenemende Jodenvervolgingen met haar ouders uit Duitsland naar Nederland gevlucht. Enny Jacobs en Sonja Zelewicz overleefden de oorlog.

Net om de hoek, aan de Feithenhofsweg 3 (E 96) woonde de familie Van ’t Hul. Bij Jaap van ’t Hul en Petertje van ’t Hul-Koornberg zaten Kurt en Kitty Mühlfelder-Troostwijk met hun dochtertje Marlies in de periode maart 1943 tot februari 1944 ondergedoken. Kurt, Kitty en Marlies Mühlfelder overleefden de oorlog.

Op het adres E 97 (Feithenhofsweg 5) woonden Herman Wessels met zijn vrouw Jansje Wessels-Christoffels. In hun huis zat het Joodse echtpaar Arthur en Dora Troostwijk-van Essen uit Zwolle ondergedoken. Arthur en Dora waren de ouders van Kitty, die bij de buren, de familie Van ’t Hul, was ondergedoken. Er was met regelmaat contact tussen de families Troostwijk en Mühlfelder.

Arthur en Dora Troostwijk overleefden uiteindelijk de oorlog. Ook de zoons Leo en Maurits en hun dochter Kitty met haar gezin komen door de oorlog heen. Zoon Menno werd op 13 maart 1943, direct na aankomst uit Westerbork, in Sobibor vergast. Zijn vrouw Annie Troostwijk-Hijmans werd op 10 maart 1943 vanuit Westerbork gedeporteerd naar het concentratiekamp Alter Flugplatz bij Lublin. Ze moest daar dwangarbeid verrichten, maar werd op 1 juni 1944 in Trawniki (Polen) vermoord.     

Naast de familie Wessels woonden Albert Fidder en zijn vrouw Marrigje Fidder-Spijkerboer op het adres E 98 (Feithenhofsweg 7). Albert Fidder was vele jaren in dienst bij de familie Van Sytzama op het landgoed Schouwenburg. Het echtpaar Fidder had geen kinderen. In februari 1943 kregen ze Joodse onderduikers in huis, het Zwolse echtpaar Aron Keizer en Aaltje Keizer-Wallage.

Tijdens de onderduikperiode ontstonden er spanningen die steeds verder opliepen. Het echtpaar hield zich niet aan de afspraken en dreigden met hun roekeloze gedrag andere onderduikers in gevaar te brengen. Toen het uit de hand dreigde te lopen, zocht Albert Fidder contact met het verzet. Na ampele overweging werd besloten om het echtpaar Keizer te liquideren. Een uitermate moeilijke beslissing om uiteindelijk erger te voorkomen.

De officiële overlijdensdatum van het Aron en Aaltje Keizer-Wallage is vastgesteld op 29 februari 1944. Hun beide dochters wisten door onderduik de oorlog te overleven.      

Bron:

1. van ’t Hul. Belevenissen met Joodse onderduikers. Vijf op een rij. In: Oldebroek in oorlogstijd. Schuilplaats voor vreemdelingen. Wezep, 1995.
2. van Pijkeren. Verzet & gezag. Een geschiedenis van Oldebroek in de Tweede Wereldoorlog. Raalte, 2020.
3. van Norel. Elburg en omstreken in oorlogstijd 1940-1945. Herdenkingsboek. Raalte, 2020.
4. van Norel. Elburg in oorlogstijd. Website Arent thoe Boecop.
5. Schelvis. Binnen de poorten. Een verslag van twee jaar Duitse vernietigings- en concentratiekampen. Amsterdam, 2007.

Diverse briefwisselingen en gesprekken tussen Henk van ’t Hul (1930-2021) en Willem van Norel.